روغن موتور یکی از حیاتی‌ترین مایعات در عملکرد خودروهاست که وظیفه روانکاری قطعات متحرک، کاهش اصطکاک و جلوگیری از خوردگی را برعهده دارد. با گذشت زمان و استفاده مداوم، روغن موتور خاصیت اولیه خود را از دست داده و به روغن سوخته تبدیل می‌شود که دیگر نمی‌تواند وظایف خود را به درستی انجام دهد. این روغن کارکرده، علاوه بر اینکه برای موتور خودرو مضر است، در صورت رها شدن در محیط زیست می‌تواند آسیب‌های جدی به خاک، آب و سلامت انسان وارد کند. به همین دلیل، تصفیه روغن سوخته ماشین اهمیت فراوانی دارد؛ چرا که با فرآیند تصفیه، این روغن آلوده به موادی پاک می‌شود که خاصیت روانکاری آن را بهبود بخشیده و امکان استفاده مجدد آن را فراهم می‌آورد. این کار نه تنها باعث کاهش هزینه‌ها و مصرف منابع طبیعی می‌شود، بلکه از آلودگی‌های زیست‌محیطی نیز جلوگیری می‌کند. در این مقاله به بررسی کامل تصفیه روغن سوخته ماشین در خانه، روش‌های مختلف تصفیه، مزایا و چالش‌های این فرآیند خواهیم پرداخت تا با اهمیت و نحوه اجرای آن بهتر آشنا شویم.
بیشتر بخوانید: نحوه تعویض فیلتر روغن پراید
علل نیاز به تصفیه روغن سوخته
روغن موتور پس از مدت مشخصی از استفاده، به دلایل مختلف خاصیت و کارایی اولیه خود را از دست می‌دهد و به روغن سوخته تبدیل می‌شود. استفاده مجدد از این روغن بدون تصفیه می‌تواند باعث آسیب‌های جدی به موتور خودرو و همچنین محیط زیست شود. در ادامه به مهم‌ترین دلایل نیاز به تصفیه روغن سوخته پرداخته‌ایم:
هنگام کارکرد موتور، ذرات فلزی ناشی از ساییدگی قطعات، گرد و غبار، دوده و سایر ناخالصی‌ها وارد روغن می‌شوند. این ذرات معلق باعث افزایش ساییدگی قطعات موتور شده و کارایی روغن را کاهش می‌دهند.ترکیبات شیمیایی روغن در اثر حرارت بالا، تماس با اکسیژن و آلاینده‌ها تغییر می‌کند و روغن خاصیت روانکاری خود را از دست می‌دهد. این موضوع باعث افزایش اصطکاک بین قطعات موتور و در نهایت کاهش عمر مفید آنها می‌شود.
در فرآیند کارکرد، برخی از مواد اسیدی و ترکیبات مضر در روغن تشکیل می‌شوند که می‌توانند به سطح قطعات آسیب زده و موجب خوردگی شوند.رهاسازی روغن سوخته در طبیعت باعث آلودگی خاک، آب و حتی هوا می‌شود. این آلودگی‌ها اثرات زیان‌باری بر سلامت انسان، حیوانات و گیاهان دارند و موجب تخریب اکوسیستم می‌شوند.تصفیه و بازیافت روغن سوخته به جای دور ریختن آن، باعث کاهش هزینه خرید روغن نو و حفظ منابع طبیعی نفت می‌شود. این کار به عنوان یک راهکار پایدار و دوستدار محیط زیست شناخته می‌شود.استفاده از روغن تصفیه شده که کیفیت و خاصیت روانکاری آن بازیابی شده است، باعث کاهش استهلاک قطعات موتور و افزایش راندمان عملکرد خودرو می‌شود.
روش‌های تصفیه روغن سوخته ماشین
تصفیه روغن سوخته ماشین فرآیندی است که طی آن ناخالصی‌ها، ذرات معلق، مواد سمی و ترکیبات مضر از روغن کارکرده جدا شده و خواص روانکاری و محافظتی روغن بازیابی می‌شود. روش‌های مختلفی برای تصفیه روغن سوخته وجود دارد که بسته به کیفیت روغن اولیه، میزان آلودگی و کاربرد نهایی روغن تصفیه شده، از آنها استفاده می‌شود. در ادامه به مهم‌ترین روش‌های تصفیه روغن سوخته می‌پردازیم:
تصفیه فیزیکی
در این روش، ناخالصی‌ها و ذرات معلق به صورت مکانیکی از روغن جدا می‌شوند. این روش معمولاً شامل مراحل زیر است:
صاف‌کردن و فیلتراسیون: روغن از طریق فیلترهای مخصوص عبور داده می‌شود تا ذرات درشت و رسوبات جدا شوند.
سانتریفیوژ: روغن در دستگاه‌های سانتریفیوژ با سرعت بالا چرخانده می‌شود تا ذرات سنگین‌تر به سمت دیواره‌ها رانده شده و از روغن جدا گردند.
تصفیه شیمیایی
در این روش از مواد شیمیایی خاصی برای حذف آلودگی‌ها و ترکیبات ناخواسته استفاده می‌شود:
استفاده از اسید: اسیدها به روغن اضافه می‌شوند تا ناخالصی‌ها، ترکیبات اکسید شده و مواد زائد خنثی یا حل شوند. سپس روغن شسته و خالص‌سازی می‌شود.
خنثی‌سازی: مواد قلیایی برای خنثی کردن اسیدها و پاکسازی روغن به کار می‌روند.
این روش معمولاً در مقیاس صنعتی و برای روغن‌هایی با آلودگی شدید استفاده می‌شود.
تصفیه حرارتی
در این فرآیند، روغن سوخته تحت حرارت کنترل شده قرار می‌گیرد تا مواد فرار و ناخالصی‌های سبک تبخیر شوند و جدا شوند. همچنین بخشی از ترکیبات اکسید شده تجزیه می‌شوند. این روش به تقطیر روغن شباهت دارد و برای بهبود کیفیت روغن موثر است.
روش ترکیبی
بسیاری از واحدهای تصفیه روغن از ترکیب چند روش بالا استفاده می‌کنند تا بهترین نتیجه حاصل شود. به عنوان مثال، ابتدا تصفیه فیزیکی انجام شده و پس از آن تصفیه شیمیایی برای پاکسازی کامل‌تر انجام می‌شود.
فناوری‌های نوین تصفیه روغن
با پیشرفت علم و تکنولوژی، روش‌های جدیدی برای تصفیه روغن سوخته ابداع شده است، از جمله:
تصفیه با نانو فیلترها: حذف ذرات بسیار ریز با استفاده از فناوری نانو.
فرآیندهای زیستی: استفاده از میکروارگانیسم‌ها برای تجزیه و تصفیه ترکیبات مضر.
تقطیر خلأ: حذف ناخالصی‌ها در فشار پایین برای جلوگیری از آسیب حرارتی به روغن.
تجهیزات مورد استفاده در تصفیه روغن سوخته ماشین در خانه
بازیافت و تصفیه روغن سوخته ماشین در مقیاس خانگی، اگرچه به پیچیدگی فرآیندهای صنعتی نیست، اما نیازمند استفاده از تجهیزات مناسب و ایمن است تا بتوان روغن را تا حد قابل قبولی پاکسازی و برای استفاده مجدد آماده کرد. در این بخش با مهم‌ترین تجهیزات مورد استفاده در تصفیه روغن سوخته در خانه آشنا می‌شویم. فیلترها اولین و ساده‌ترین ابزار برای جداکردن ذرات درشت و ناخالصی‌های فیزیکی از روغن هستند. انواع فیلترهای قابل استفاده در خانه عبارتند از:
فیلترهای پارچه‌ای یا نخی با منافذ ریز
فیلترهای کاغذی مخصوص روغن
استفاده از این فیلترها کمک می‌کند تا ذرات شن، گرد و غبار و تکه‌های جامد از روغن جدا شود.
پس از فیلتر کردن اولیه، روغن در ظرفی بزرگ و شفاف ریخته می‌شود تا ذرات سنگین‌تر و رسوبات ناشی از آلودگی‌ها ته‌نشین شوند. این فرایند که به رسوب‌گذاری معروف است، به جداسازی ناخالصی‌ها کمک می‌کند. زمان لازم برای ته‌نشینی معمولاً چند ساعت تا یک شبانه‌روز است.برخی از دستگاه‌های سانتریفیوژ کوچک و قابل استفاده در خانه می‌توانند ذرات معلق را با نیروی گریز از مرکز از روغن جدا کنند. این دستگاه‌ها سرعت و کیفیت تصفیه را افزایش می‌دهند و از طریق چرخش سریع، مواد سنگین به دیواره‌ها رانده می‌شوند.
برخی افراد برای افزایش کیفیت روغن تصفیه شده، از دستگاه‌های کوچک تقطیر خانگی استفاده می‌کنند. در این دستگاه‌ها روغن تحت حرارت کنترل‌شده قرار گرفته و مواد سبک و ناخالصی‌های فرار تبخیر و جدا می‌شوند.در مقیاس خانگی، می‌توان از برخی مواد جاذب مانند کربن فعال یا خاک رس برای جذب ناخالصی‌ها استفاده کرد. این مواد به روغن اضافه شده و پس از مدتی از روغن جدا می‌شوند تا بخشی از ترکیبات مضر را جذب کنند.کار با روغن سوخته و مواد شیمیایی نیازمند رعایت نکات ایمنی است:
دستکش‌های مقاوم در برابر مواد نفتی
عینک محافظ
ماسک تنفسی
محل تهویه مناسب و دور از آتش
استفاده از این تجهیزات در خانه، در صورتی که با دقت و دانش کافی همراه باشد، می‌تواند به تصفیه و بازیافت روغن سوخته کمک کند و هزینه‌های خرید روغن نو را کاهش دهد. البته باید توجه داشت که تصفیه خانگی معمولاً نمی‌تواند کیفیت روغن را به اندازه تصفیه صنعتی بازگرداند و برای کاربردهای حساس، توصیه به استفاده از روغن تازه است.
مراحل انجام تصفیه روغن سوخته ماشین در خانه
تصفیه روغن سوخته در خانه، اگرچه نسبت به روش‌های صنعتی ساده‌تر است، اما نیازمند رعایت مراحل مشخص و دقت کافی برای رسیدن به نتیجه‌ای قابل قبول است. با پیروی از این مراحل می‌توانید تا حدی کیفیت روغن کارکرده خودرو را بهبود داده و امکان استفاده مجدد آن را فراهم کنید. در ادامه مراحل اصلی تصفیه روغن سوخته در خانه شرح داده شده است:
ابتدا روغن موتور سوخته را به صورت کامل از خودرو خارج کنید و در ظرفی مناسب و تمیز بریزید. بهتر است از ظروف فلزی یا شیشه‌ای با درب محکم استفاده کنید تا از ورود گرد و غبار و رطوبت جلوگیری شود.روغن را از یک یا چند لایه پارچه نخی یا فیلتر کاغذی عبور دهید تا ذرات درشت و ناخالصی‌های جامد مانند ذرات فلزی، شن و گرد و غبار جدا شوند. این مرحله باعث کاهش آلودگی‌های فیزیکی روغن می‌شود.روغن صاف شده را در ظرفی بزرگ و شفاف قرار دهید و اجازه دهید به مدت چند ساعت تا ۲۴ ساعت بماند تا ذرات سنگین‌تر به ته ظرف ته‌نشین شوند. این کار به تفکیک ناخالصی‌ها و کاهش میزان کدورت روغن کمک می‌کند.
پس از ته‌نشینی کامل، روغن را با دقت از ظرف جدا کنید به طوری که رسوبات ته ظرف خارج نشود. می‌توانید با استفاده از لوله یا شیر تخلیه این کار را به آرامی انجام دهید.برای جذب مواد مضر و ناخالصی‌های ریزتر، می‌توانید مقداری کربن فعال یا خاک رس به روغن اضافه کرده و آن را به آرامی مخلوط کنید. پس از چند ساعت، این مواد را با فیلتر کردن یا ته‌نشینی جدا کنید.اگر دسترسی به دستگاه تقطیر یا منبع حرارتی کنترل شده دارید، روغن را به آرامی حرارت دهید تا مواد فرار و ترکیبات مضر تبخیر شوند. دقت کنید که دما زیاد نباشد تا روغن نسوزد و کیفیت آن حفظ شود.
برای اطمینان از کیفیت روغن تصفیه شده، می‌توانید آن را از نظر رنگ، بو و چسبندگی بررسی کنید. اگر روغن شفاف‌تر، بدون بوی سوختگی و با چسبندگی مناسب بود، می‌توان از آن برای استفاده مجدد در خودرو استفاده کرد.روغن تصفیه شده را در ظرفی تمیز، دربسته و در محیطی خشک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کنید تا کیفیت آن حفظ شود.
مزایای تصفیه روغن سوخته
تصفیه روغن سوخته ماشین، علاوه بر حفظ سلامت و عملکرد خودرو، فواید گسترده‌ای از جنبه‌های اقتصادی، زیست‌محیطی و فنی دارد. با شناخت این مزایا می‌توان به اهمیت بالای فرآیند تصفیه پی برد و انگیزه لازم برای انجام آن را پیدا کرد. در ادامه به مهم‌ترین مزایای تصفیه روغن سوخته ماشین در خانه اشاره می‌کنیم:
بازیافت و تصفیه روغن سوخته باعث کاهش نیاز به خرید روغن نو می‌شود و به طور مستقیم هزینه‌های نگهداری خودرو را کاهش می‌دهد. این مزیت به ویژه برای افراد و مراکز خدماتی که حجم بالایی از روغن مصرف می‌کنند بسیار قابل توجه است.روغن موتور از مشتقات نفت خام است و استخراج و تولید آن منابع طبیعی را مصرف می‌کند. تصفیه روغن سوخته به جای دور ریختن آن، باعث کاهش مصرف نفت و صرفه‌جویی در منابع انرژی می‌شود و به پایداری محیط زیست کمک می‌کند.ریختن روغن سوخته در طبیعت یکی از عوامل مهم آلودگی خاک، آب و حتی هوا است. تصفیه و بازیافت این روغن از آلودگی‌های زیست‌محیطی جلوگیری کرده و به حفظ سلامت اکوسیستم‌ها کمک می‌کند.
روغن تصفیه شده کیفیت بهتری دارد و می‌تواند روانکاری مناسبی برای قطعات موتور فراهم کند. این موضوع باعث کاهش اصطکاک، خوردگی و سایش قطعات می‌شود و عمر موتور را افزایش می‌دهد.فرآیند تصفیه روغن سوخته به کاهش حجم ضایعات نفتی و صنعتی کمک می‌کند و مدیریت بهتری روی پسماندها ایجاد می‌نماید. این موضوع به بهبود شرایط زیست‌محیطی و کاهش خطرات ناشی از دفع نادرست کمک می‌کند.صنعت تصفیه و بازیافت روغن سوخته زمینه‌ساز ایجاد کسب‌وکارهای جدید و اشتغال‌زایی در حوزه‌های محیط زیست و خدمات خودرو است. این مسئله به رشد اقتصادی پایدار نیز کمک می‌کند.
به طور کلی، تصفیه روغن سوخته یک راهکار موثر و مقرون به صرفه است که نه تنها به حفظ خودرو کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در حفظ محیط زیست و اقتصاد منابع طبیعی دارد. بهره‌گیری از این روش می‌تواند گامی مهم در جهت توسعه پایدار و حفظ سلامت سیاره‌مان باشد.
جمع‌بندی
تصفیه روغن سوخته ماشین، فرآیندی ضروری و مهم برای حفظ سلامت موتور خودرو و حفاظت از محیط زیست است. روغن موتور پس از استفاده، به دلیل تجمع ناخالصی‌ها، ذرات معلق و تغییرات شیمیایی، دیگر قادر به انجام وظایف اصلی خود به خوبی نیست. به همین دلیل، تصفیه و بازیافت روغن سوخته می‌تواند علاوه بر کاهش هزینه‌ها، به حفظ منابع طبیعی و کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی کمک شایانی کند.
در این مقاله با علل نیاز به تصفیه روغن سوخته آشنا شدیم و مهم‌ترین روش‌های تصفیه، از جمله فیزیکی، شیمیایی و حرارتی را بررسی کردیم. همچنین تجهیزات ساده و قابل استفاده در خانه و مراحل انجام تصفیه روغن سوخته ماشین در خانه را معرفی کردیم. تصفیه روغن سوخته مزایای فراوانی دارد که از جمله آنها می‌توان به صرفه‌جویی اقتصادی، افزایش عمر موتور خودرو، کاهش آلودگی محیط زیست و حفظ منابع طبیعی اشاره کرد.
با توجه به اهمیت این موضوع، توصیه می‌شود صاحبان خودرو و تعمیرکاران محترم به بازیافت و تصفیه روغن سوخته توجه ویژه‌ای داشته باشند و در صورت امکان، از روش‌های تصفیه مناسب برای افزایش کارایی و طول عمر روغن و همچنین حفظ سلامت موتور استفاده کنند. تصفیه صحیح روغن سوخته نه تنها یک گام مهم در جهت بهینه‌سازی مصرف منابع است، بلکه به عنوان یک مسئولیت اجتماعی در حفاظت از محیط زیست نیز محسوب می‌شود.
