در دنیای ابزارهای صنعتی و ساختمانی، تکنولوژی به سرعت پیشرفت کرده و ابزارهای پیشرفته‌تری برای انجام وظایف مختلف به وجود آمده است. یکی از این ابزارهای بسیار کارآمد و مهم در فرآیند ساخت و تعمیرات، ترکمتر یا گشتاور سنج می‌باشد. این وسیله نه تنها به کاربر این امکان را می‌دهد تا با دقت بیشتری پیچ و مهره‌ها را بسته یا باز کند، بلکه از ورود آسیب به سطح قطعه کار و دستگاه جلوگیری نموده و به بهبود عملکرد و ایمنی کاربران کمک می‌نماید.
در این مقدمه، به تفاوت‌ها و اهمیت گشتاور در ابزارهای صنعتی پرداخته و نقش ترکمتر در ارتقاء کارایی و دقت در فعالیت‌های مختلف باز و بسته کردن پیچ و مهره را برجسته می‌کنیم. همچنین، با نحوه عملکرد این ابزار، انواع مختلف آن و کاربردهای گسترده آن در صنعت و ساختمان آشنا خواهیم شد. با هم در این سفر به دنیای ترکمتر، اهمیت این ابزار برای تضمین کیفیت و دقت در فرآیندهای مختلف را بررسی می‌کنیم و به نقش بارز آن در بهبود عملکرد و ایمنی در صنعت اشاره خواهیم نمود.
ترکمتر چیست؟
ترکمتر یا گشتاور سنج، یک ابزار یا آچار است که برای بستن پیچ و مهره‌ها با میزان مشخصی از گشتاور به کار می‌رود. این وسیله برای اعمال دقیق گشتاور به یک نقطه اتصال در پیچ و مهره استفاده می‌شود، به‌عبارتی دیگر، وظیفه آن کنترل و اندازه‌گیری میزان گشتاور وارد شده در هنگام باز و بسته کردن پیچ و مهره است.
ترکمترها دارای اسامی مختلفی در بازار ابزار، از جمله گشتاور سنج یا ترک رنچ هستند. هر ترکمتر بسته به برند و رنج استفاده، دقت اندازه‌گیری مخصوص به خود را دارد و میزان آن متناسب با نوع گشتاور قابل تنظیم و متفاوت است. اما اصولاً تلورانس خطای این ابزار بین ۱ تا ۴ درصد است. وظیفه این ابزار در جلوگیری از ورود آسیب به سطح قطعه کار، پیچ و خود دستگاه و همچنین تنظیم گشتاور دستگاه به میزان نیاز کاربر می‌باشد.
انواع ترکمتر
وظیفه اصلی گشتاور سنج، اندازه‌گیری میزان گشتاور یا نیروی گشتاوری است که در هنگام تایت کردن یا بازکردن پیچ و مهره به ویژه در اتصالات مکانیکی اعمال می‌شود. این اطلاعات مهم به کاربر اجازه می‌دهد تا با دقت مطلوب پیچ و مهره‌ها را تنظیم کند و از آسیب به قطعات یا اتصالات جلوگیری کند. در ادامه شما را با انواع ترکمتر آشنا می سازیم:
- ترکمتر شاهینی از ساده‌ترین انواع موجود است و دارای یک نشانگر بلند موسوم به شاهین است که به انتهای آچار متصل شده و میزان گشتاور را نمایش می‌دهد. این ترکمترها نسبت به سایر انواع دقت کمتری دارند.
- ترکمترهای ساعتی مقدار گشتاور را روی یک صفحه ساعتی با عقربه نشان می‌دهند و دقت بیشتری نسبت به ترکمترهای شاهینی دارند. در درایوها و بازه‌های گشتاور مختلفی موجود هستند.
- مدل تقه‌ای به دلیل صدای تقه‌ای که پس از رسیدن به میزان گشتاور تنظیم شده ایجاد می‌کند، معروف است. تنظیم گشتاور در این ترکمترها به صورت ورنیه انجام می‌شود و دقت خوبی دارند.
- مدل کرنومتری به لحاظ راحتی استفاده از بهترین انواع ترکمتر است. با فشار دادن انتهای دسته ترکمتر و چرخاندن آن می‌توان میزان گشتاور را تنظیم کرد.
- نوع دیجیتال دارای نمایشگر دیجیتالی هستند و تنظیم گشتاور در آن‌ها از طریق دکمه‌ها و اعداد روی نمایشگر انجام می‌شود. این نوع ترکمترها بسیار محبوب هستند و منبع تغذیه آن‌ها باتری است.
کاربرد گشتاور سنج چیست؟
ابزاری است که برای اعمال دقیق گشتاور به پیچ‌ها و مهره‌ها استفاده می‌شود. در صنایع مختلفی مانند خودروسازی، هوافضا، ساخت و ساز و تعمیرات و نگهداری منزل کاربرد دارند. این ابزار به کاربر امکان می‌دهد تا مقدار فشاری که بر روی اتصالات وارد می‌شود را دقیقاً اندازه‌گیری کند و از این طریق اطمینان حاصل کند که اتصالات با مشخصات توصیه شده برای آن کار مطابقت دارند. آچار فیلر: ابزاری دقیق برای تنظیم فاصله بین قطعات مکانیکی است که می تواند در کنار ابزارهای دیگری همچون گشتاورسنج بسیار مفید به فایده باشد.
از جمله مزایای ترکمتر شامل موارد زیر است:
- اطمینان از اینکه پیچ‌ها و مهره‌ها با گشتاور مشخص و یکنواخت سفت شده‌اند، که این امر به حفظ استانداردهای کیفیت کمک می‌کند.
- جلوگیری از آسیب به رزوه‌ها و اتصالات به دلیل سفت یا شل بودن بیش از حد، که می‌تواند به قطعات یا سیستم‌های مرتبط آسیب برساند.
- استفاده در مونتاژ قطعاتی که نیاز به دقت بالایی در گشتاور دارند، مانند سرسیلندر خودروها یا تجهیزات پزشکی.
- افزایش ایمنی در سیستم‌هایی که نیاز به اتصالات مطمئن دارند، مانند سازه‌های فلزی یا تجهیزات هوافضا.
راهنمایی خرید ترکمتر
در جستجو و خرید ابزار ترکمتر، باید به موارد زیر توجه ویژه‌ای داشته باشید. این نکات به عنوان پارامترهای مهم، برای هر برند و هر قیمت ترکمتر، تفاوت‌های قابل توجهی ایجاد می‌کنند.
- یک آچار با کیفیت معمولاً دارای گارانتی کارخانه است. این امر نشان از اعتماد تولیدکننده به عملکرد و دوام محصول دارد.
- اهمیت داشتن درجه بندی قابل خواندن و تنظیم آسان در آچارها، از لحاظ راحتی و دقت کاربران حائز اهمیت است.
- این ابزارها دارای دقت‌های متفاوتی هستند. انواع با دقت بهتر از %5 شناخته می‌شوند. یک آچار ترکمتر با گواهی کالیبره و دقت مشخص، به کاربر اطمینان از دقت اندازه‌گیری ارائه می‌دهد.
- آچارهای ارزان‌تر اغلب شامل مقادیر زیادی از مواد پلاستیکی هستند. استفاده از ساختارهای فلزی معمولاً دوام بیشتری دارد، حتی اگر آچارهای پلاستیکی هم به خوبی عمل کنند.
- ابزاری را انتخاب کنید که در دست گرفتن آن آسان باشد، به خصوص زمانی که دست‌ها آغشته به مایعات باشند. این مورد می‌تواند در ارتقاء راحتی کاربران تأثیرگذار باشد.
- ویژگی جغجغه ای، راحتی بسیار زیادی را در هنگام کار ارائه می‌دهد، به ویژه برای اتصالاتی با ساختار گرد و راستگرد. آچارهای تقه‌ای و الکترونیکی این خصوصیت را دارند، درحالی که آچارهای شاهینی معمولاً این امکان را ندارند. جغجغه بادی چیست و چه کاربردی دارد؟
- وجود یک جعبه محفظه محکم بسیار حیاتی است. جعبه‌های محکم معمولاً از پلاستیک ساخته شده و از آسیب‌های خارجی به آچار جلوگیری می‌کنند.
استاندارد گشتاور سنج
استانداردها برای تضمین دقت و قابلیت اطمینان ابزارهای گشتاور طراحی شده‌اند. استاندارد جهانی برای ترکمترها DIN ISO 6789:2017 و ASME B107.300-2010 است. این استانداردها مشخصات فنی، دقت و روش‌های کالیبراسیون را تعیین می‌کنند.
استاندارد ISO 6789:2017 در دو بخش ارائه شده است:
بخش 1: مربوط به ترکمترهای نشان‌دهنده گشتاور (Indicating Torque Tools) و ترکمترهای قابل تنظیم جهت گشتاور (Setting Torque Tools).
بخش 2: شامل الزامات لازم برای صدور گواهی کالیبراسیون برای ترکمترها.
این استاندارد شامل دستورالعمل‌هایی برای تولید، کالیبراسیون، و استفاده از ترکمترها است و حداکثر انحراف مجاز (Maximum Permissible Deviation) را برای دقت دستگاه‌های ترکمتر تعیین می‌کند. همچنین، استاندارد تعاریف و نمادهای مربوط به اندازه‌گیری گشتاور را فراهم می‌آورد.
برای ترکمترهای مختلف، استانداردهای مربوط به سایز درایو و حداکثر گشتاور وارده بر آن‌ها نیز وجود دارد. به عنوان مثال، سایز درایو خروجی حداکثر گشتاور اعمالی را محدود می‌کند.
استانداردها به تولیدکنندگان کمک کرده تا اطمینان حاصل کنند که ابزارهای تولیدی آن‌ها با دقت و کیفیت بالا و مطابق با الزامات بین‌المللی هستند.
جمع بندی ترکمتر چیست | راهنمای خرید ترکمتر یا گشتاور سنج
ترکمتر به عنوان یک ابزار برجسته در دنیای ابزارهای صنعتی و ساختمانی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. توانایی اندازه‌گیری دقیق گشتاور، حفاظت از اتصالات مکانیکی و ارتقاء ایمنی و دوام در فعالیت‌های صنعتی را به کاربران ارائه می‌دهد. از قابلیت‌های تنظیمی که ترکمتر فراهم می‌کند، در بهبود کیفیت و کارایی فرآیندهای تولید و تعمیرات استفاده می‌شود.
همچنین، نقش این ابزار در کاهش خطاها و پیشگیری از آسیب به ابزارها و تجهیزات صنعتی بیانگر اهمیت آن در افزایش بهره‌وری و صرفه‌جویی در هزینه‌هاست. در نتیجه، ترکمتر به عنوان یکی از ابزارهای حیاتی و تأثیرگذار در عرصه صنعت و ساختمان، مواردی چون دقت، ایمنی و دوام را با هم تلفیق کرده و به بهبود کارایی و کیفیت فرآیندها و محصولات در دنیای پیچ و مهره‌ها کمک می‌نماید.
