رانندگی در سرعت‌های بالا نیازمند آرامش، تمرکز و عملکرد صحیح تمام اجزای خودرو است. یکی از مشکلاتی که برخی رانندگان در حین حرکت با آن مواجه می‌شوند، لرزش دسته دنده است؛ لرزشی غیرعادی که می‌تواند نشانه‌ای از وجود یک ایراد فنی در خودرو باشد. این مشکل نه‌تنها باعث کاهش راحتی در رانندگی می‌شود، بلکه ممکن است هشداری جدی درباره خرابی بخش‌هایی مانند گیربکس، دسته‌موتور یا سیستم انتقال قدرت باشد. در این مقاله به بررسی کامل علت لرزش دسته دنده در سرعت بالا، راهکارهای تشخیص و روش‌های برطرف کردن آن خواهیم پرداخت. اگر شما هم با این مشکل روبه‌رو شده‌اید یا به دنبال پیشگیری از آن هستید، این مطلب می‌تواند راهنمای خوبی برای شما باشد.
بیشتر بخوانید: راهنمای کامل خرابی دسته موتور خودرو: علل، علائم و راه‌حل‌ها
علت لرزش دسته دنده در سرعت بالا
لرزش دسته دنده در سرعت بالا می‌تواند نشانه‌ای از اختلال در یکی از بخش‌های سیستم انتقال قدرت یا موتور خودرو باشد. در ادامه به رایج‌ترین علت لرزش دسته دنده در سرعت بالا اشاره می‌کنیم:
دسته‌موتور وظیفه دارد موتور را در جای خود ثابت نگه دارد و لرزش‌های آن را جذب کند. اگر دسته‌موتورها فرسوده یا پاره شده باشند، ارتعاشات موتور به داخل کابین منتقل می‌شود و یکی از اولین جاهایی که این لرزش حس می‌شود، دسته دنده است.پلوس‌ها نقش مهمی در انتقال نیرو از گیربکس به چرخ‌ها دارند. اگر یکی از پلوس‌ها تاب بردارد، لق شود یا گردگیر آن پاره شده باشد، ممکن است در سرعت‌های بالا لرزش ایجاد کند که تا دسته دنده نیز منتقل می‌شود.گاهی ایراد از خود گیربکس است؛ مثلاً سایش دنده‌ها، شل بودن بلبرینگ‌ها یا نبود روغن کافی در جعبه‌دنده می‌تواند باعث لرزش شود. این مشکل معمولاً با صداهای غیرعادی در هنگام تعویض دنده نیز همراه است.در خودروهایی که مجهز به میل‌گاردان هستند، تاب برداشتن یا تنظیم نبودن آن می‌تواند باعث لرزش در بدنه و دسته دنده در سرعت بالا شود.اگر چرخ‌ها بالانس نباشند یا تنظیم زاویه چرخ‌ها به‌هم ریخته باشد، این ناهماهنگی می‌تواند در سرعت بالا باعث لرزش‌هایی شود که تا دسته دنده هم احساس می‌شود.گاهی لرزش دسته دنده ناشی از شل شدن پیچ‌ها یا بست‌های مربوط به سیستم انتقال نیرو یا موتور است. این لرزش‌ها در سرعت بالا بیشتر می‌شوند و حس ناپایداری را منتقل می‌کنند.
ارتباط بین خرابی دسته‌موتور و لرزش دسته دنده
یکی از مهم‌ترین و در عین حال نادیده‌گرفته‌شده‌ترین دلایل لرزش دسته دنده در سرعت بالا، خرابی دسته‌موتور (Engine Mount) خودرو است. دسته‌موتورها قطعاتی هستند که موتور را به شاسی خودرو متصل کرده و وظیفه‌ی آن‌ها جذب لرزش‌ها و جلوگیری از انتقال آن‌ها به بدنه و کابین است.
زمانی که یک یا چند دسته‌موتور خراب یا پاره می‌شوند، موتور به‌درستی در جای خود ثابت نمی‌ماند و به‌ویژه در زمان‌هایی که فشار بیشتری به آن وارد می‌شود—مانند رانندگی با سرعت بالا یا شتاب‌گیری سریع—لرزش‌های شدیدتری تولید می‌کند. این لرزش‌ها از طریق بدنه خودرو به داخل کابین منتقل می‌شوند و معمولاً در دسته دنده بیشتر احساس می‌شوند، زیرا دسته دنده مستقیماً با سیستم انتقال نیرو و گیربکس در ارتباط است.
در بسیاری از موارد، رانندگان لرزش دسته دنده را به خرابی گیربکس یا مشکلات دیگر نسبت می‌دهند، اما بررسی وضعیت دسته‌موتور می‌تواند راه‌حل اصلی باشد. حتی ترک‌های کوچک یا شل شدن پایه‌های دسته‌موتور ممکن است کافی باشد تا لرزش در سرعت‌های بالا شدت پیدا کند.اگر در سرعت بالا متوجه لرزش غیرعادی در دسته دنده شدید، یکی از اولین بخش‌هایی که باید بررسی شود، سلامت دسته‌موتور خودرو است. تعویض به‌موقع این قطعه نه‌تنها از لرزش‌ها جلوگیری می‌کند، بلکه از آسیب بیشتر به سیستم گیربکس و سایر قطعات نیز جلوگیری خواهد کرد.
نقش گیربکس در لرزش دسته دنده خودرو
گیربکس یکی از اصلی‌ترین اجزای سیستم انتقال قدرت در خودرو است و وظیفه دارد نیروی تولید شده توسط موتور را با نسبت مناسب به چرخ‌ها منتقل کند. هرگونه مشکل یا اختلال در عملکرد گیربکس می‌تواند منجر به بروز علائمی مانند لرزش دسته دنده، مخصوصاً در سرعت‌های بالا شود.
با گذشت زمان و در اثر کارکرد بالا یا روغن‌کاری نامناسب، دنده‌های داخل گیربکس دچار سایش می‌شوند. این سایش می‌تواند منجر به درگیری ناقص بین دنده‌ها شود که در نهایت باعث لرزش و انتقال آن به دسته دنده خواهد شد.یکی دیگر از عوامل لرزش دسته دنده، فرسودگی یا شل بودن بلبرینگ‌ها و بوش‌هایی است که در داخل گیربکس وظیفه نگهداری و پایداری محورهای دنده را بر عهده دارند. این قطعات در صورت خرابی، باعث ایجاد لقی و ارتعاش در مجموعه گیربکس می‌شوند که به شکل لرزش در دسته دنده خود را نشان می‌دهد.
روغن گیربکس نقش حیاتی در عملکرد روان و بدون اصطکاک دنده‌ها دارد. اگر سطح روغن پایین بیاید یا کیفیت آن به‌دلیل کهنگی و آلودگی کاهش پیدا کند، گیربکس تحت فشار بیشتری قرار گرفته و ممکن است در سرعت‌های بالا لرزش‌هایی ایجاد کند که تا دسته دنده منتقل می‌شود.در برخی موارد، مخصوصاً پس از تعمیرات یا تعویض قطعات، اگر گیربکس به‌درستی در جای خود نصب نشده باشد یا هم‌ترازی آن با میل‌لنگ و سایر اجزای انتقال قدرت دچار اشکال باشد، ممکن است در سرعت بالا باعث لرزش در بدنه و دسته دنده شود.
چگونه لرزش دسته دنده را به‌درستی تشخیص دهیم؟
تشخیص دقیق علت لرزش دسته دنده در سرعت بالا نیازمند دقت، بررسی سیستماتیک و گاهی کمک گرفتن از مکانیک حرفه‌ای است. با این حال، برخی از علائم و روش‌های ساده وجود دارند که می‌توانند به راننده در شناسایی منبع لرزش کمک کنند. در ادامه مراحل و نکات مهم این تشخیص را بررسی می‌کنیم. ابتدا بررسی کنید لرزش در چه موقعیتی رخ می‌دهد:
فقط در سرعت بالا؟
هنگام شتاب‌گیری یا رها کردن گاز؟
در دنده خاصی؟
تعیین شرایط دقیق بروز لرزش، سرنخ‌های خوبی درباره منشأ آن (گیربکس، دسته‌موتور، چرخ‌ها و…) ارائه می‌دهد.
گاهی اوقات لرزش به‌طور هم‌زمان در پدال گاز، فرمان یا صندلی راننده نیز احساس می‌شود. اگر فقط در دسته دنده باشد، احتمالاً با سیستم گیربکس یا دسته‌موتور مرتبط است. در غیر این‌صورت باید عوامل گسترده‌تری را بررسی کرد.اگر لرزش دسته دنده با صداهای غیرعادی مانند تق‌تق، ساییدگی یا ضربه همراه است، احتمال وجود مشکل در گیربکس، پلوس یا دسته‌موتور بیشتر می‌شود.در مرحله بعد، خودرو باید توسط تعمیرکار بررسی شود. مکانیک با بازدید از دسته‌موتورها، پلوس‌ها، اتصالات گیربکس و سطح روغن، می‌تواند دلیل اصلی لرزش را دقیق‌تر تشخیص دهد.در برخی موارد، اتصال خودرو به دستگاه دیاگ یا انجام تست رانندگی توسط تعمیرکار متخصص می‌تواند اطلاعات بیشتری درباره وضعیت گیربکس و سیستم انتقال نیرو ارائه دهد.تأخیر در تشخیص و رفع لرزش دسته دنده ممکن است به قطعات اصلی خودرو آسیب برساند. در نتیجه، توصیه می‌شود با مشاهده این مشکل در اولین فرصت برای بررسی به تعمیرگاه معتبر مراجعه کنید.
راهکارهای رفع لرزش دسته دنده در سرعت بالا
پس از شناسایی علت لرزش دسته دنده، نوبت به رفع مشکل می‌رسد. بسته به اینکه ریشه‌ی لرزش از کدام بخش خودرو باشد، راهکارهای متفاوتی وجود دارد. در ادامه مهم‌ترین روش‌های برطرف کردن این مشکل را بررسی می‌کنیم:اگر مشخص شود که یکی از دسته‌موتورها فرسوده، پاره یا شل شده است، بهترین راه حل تعویض آن با قطعه اصلی و باکیفیت است. دسته‌موتورهای سالم نقش مهمی در جذب لرزش‌های موتور دارند.در صورت وجود ایراد در گیربکس مانند سایش دنده‌ها، شل بودن بلبرینگ‌ها یا کمبود روغن، باید تعمیرات لازم توسط متخصص انجام شود. همچنین تعویض روغن گیربکس در زمان مناسب می‌تواند از ایجاد لرزش‌های آتی جلوگیری کند.
پلوس‌ها باید از نظر تاب‌برداشتگی، خرابی گردگیرها و لقی بررسی شوند. اگر پلوس معیوب باشد، لرزش به دسته دنده منتقل می‌شود و باید با قطعه سالم جایگزین شود.در خودروهایی که از میل گاردان استفاده می‌کنند، باید از سلامت یاتاقان‌ها و هم‌راستایی دقیق آن مطمئن شد. تاب داشتن یا نصب نادرست گاردان می‌تواند باعث لرزش در سرعت‌های بالا شود.گاهی منشأ لرزش از چرخ‌ها و سیستم تعلیق است. بالانس نبودن چرخ‌ها، ساییدگی لاستیک‌ها یا تنظیم نبودن زاویه چرخ‌ها می‌تواند لرزش‌هایی ایجاد کند که به دسته دنده منتقل شوند.شل بودن پایه‌ها یا بست‌های نگهدارنده موتور، گیربکس و دیگر اجزا نیز می‌تواند باعث لرزش دسته دنده شود. بررسی و محکم کردن این اتصالات توسط مکانیک می‌تواند به رفع مشکل کمک کند.
تفاوت لرزش در خودروهای دنده‌ای و اتومات در سرعت بالا
لرزش دسته دنده در سرعت‌های بالا ممکن است هم در خودروهای دنده‌ای (دستی) و هم در خودروهای اتوماتیک اتفاق بیفتد، اما دلایل و شدت آن در این دو نوع سیستم انتقال قدرت متفاوت است. شناخت این تفاوت‌ها به رانندگان کمک می‌کند که سریع‌تر منشأ مشکل را شناسایی و برای رفع آن اقدام کنند.
در خودروهای دنده‌ای، دسته دنده مستقیماً با گیربکس درگیر است و هر گونه مشکل در گیربکس، دسته‌موتور یا پلوس‌ها می‌تواند باعث لرزش شدید و محسوس در دسته دنده شود.
در مقابل، در خودروهای اتومات، دسته دنده به‌صورت مستقیم با سیستم انتقال قدرت درگیر نیست و بیشتر به‌عنوان یک کنترل‌گر الکترونیکی یا مکانیکی عمل می‌کند. بنابراین لرزش دسته دنده در خودروهای اتومات معمولاً کمتر است و اغلب نشانه‌ای از ایرادهای بزرگ‌تری مانند خرابی تورک کانورتر یا دسته‌موتور است.
در هر دو نوع خودرو، اگر دسته‌موتور خراب باشد، لرزش موتور می‌تواند به کابین و دسته دنده منتقل شود. اما چون اتصال مکانیکی در خودروهای دنده‌ای بیشتر است، این لرزش در آن‌ها محسوس‌تر خواهد بود.در خودروهای دنده‌ای، راننده مستقیماً با دسته دنده کار می‌کند و هر گونه ایراد در عملکرد سیستم انتقال قدرت به‌سرعت احساس می‌شود. در حالی که در خودروهای اتومات، این ارتباط مستقیم وجود ندارد و ممکن است راننده فقط در سرعت بالا یا هنگام تعویض دنده‌های سنگین متوجه لرزش شود.
جمع‌بندی
لرزش دسته دنده در سرعت بالا یکی از مشکلاتی است که نباید نادیده گرفته شود، زیرا می‌تواند نشانه‌ای از ایرادات فنی جدی در بخش‌هایی مانند گیربکس، دسته‌موتور، پلوس یا سیستم تعلیق باشد. در خودروهای دنده‌ای این لرزش‌ها بیشتر و محسوس‌تر هستند، اما در خودروهای اتومات نیز می‌توانند هشداردهنده باشند.
همان‌طور که در این مقاله اشاره شد، علت لرزش دسته دنده در سرعت بالا می‌تواند شامل فرسودگی دسته‌موتور، خرابی قطعات گیربکس، بالانس نبودن چرخ‌ها، یا مشکلات در سیستم انتقال نیرو باشد. تشخیص دقیق علت لرزش نیازمند بررسی شرایط بروز آن، تست رانندگی و در برخی موارد بازدید فنی توسط مکانیک است.
برای جلوگیری از آسیب بیشتر به خودرو، پیشنهاد می‌شود در صورت مشاهده این مشکل، در سریع‌ترین زمان ممکن خودرو را به یک تعمیرگاه معتبر ببرید. رسیدگی سریع و پیشگیرانه نه‌تنها هزینه‌های تعمیر را کاهش می‌دهد، بلکه امنیت و راحتی رانندگی را نیز افزایش می‌دهد.
