در روزهای گرم تابستان، کولر خودرو یکی از حیاتی‌ترین اجزای رفاهی ماشین به شمار می‌رود. عملکرد صحیح این سیستم تا حد زیادی به میزان دقیق و استاندارد گاز مبرد آن وابسته است. بسیاری از رانندگان هنگام کاهش کارایی کولر، به‌سرعت اقدام به شارژ گاز آن می‌کنند، اما کمتر کسی به این موضوع توجه دارد که زیاد بودن گاز کولر نیز می‌تواند به همان اندازه مشکل‌ساز باشد. پر بودن بیش از حد گاز نه تنها عملکرد سرمایشی را کاهش می‌دهد، بلکه ممکن است به قطعات اصلی سیستم تهویه مانند کمپرسور نیز آسیب وارد کند. در این مقاله قصد داریم به بررسی علائم، دلایل، و عوارض زیاد بودن گاز کولر خودرو بپردازیم و راهکارهایی برای جلوگیری از این مشکل ارائه دهیم.
بیشتر بخوانید: جدول مقدار گاز کولر خودروهای مختلف + نحوه شارژ
علائم زیاد بودن گاز کولر خودرو
تشخیص زیاد بودن گاز کولر خودرو ممکن است در نگاه اول دشوار باشد، اما این وضعیت با علائم مشخصی همراه است که در صورت بی‌توجهی، می‌تواند به خرابی سیستم تهویه منجر شود. در ادامه به مهم‌ترین نشانه‌های این مشکل اشاره می‌کنیم:
شاید عجیب به نظر برسد، اما پر بودن بیش از حد گاز کولر می‌تواند باعث کاهش قدرت خنک‌کنندگی شود. این اتفاق به‌دلیل فشار بالای غیرطبیعی در مدار و عدم تبخیر صحیح گاز در اواپراتور رخ می‌دهد.زمانی که فشار گاز بیش از حد بالا باشد، سوئیچ فشار بالا فعال شده و کمپرسور به‌صورت مکرر خاموش و روشن می‌شود تا از آسیب جلوگیری کند. این وضعیت علاوه بر کاهش بازدهی، به مرور باعث فرسایش کمپرسور می‌شود.
اگر گاز بیش از حد در سیستم وجود داشته باشد، کمپرسور تحت فشار زیادی قرار می‌گیرد که ممکن است با تولید صدای ناهنجار یا سنگین همراه باشد. این صدا معمولاً در زمان روشن شدن کولر بیشتر به گوش می‌رسد.زیاد بودن گاز می‌تواند باعث شود که سیستم نتواند رطوبت را به درستی از هوا خارج کند، و نتیجه آن ایجاد بخار یا نم روی دریچه‌های کولر خواهد بود.اگر کولر خودرو را نزد متخصص بررسی کنید، با نصب گیج فشار مشخص می‌شود که فشار سمت فشار بالا (High Pressure) بیشتر از حد نرمال است. این یکی از دقیق‌ترین روش‌های تشخیص این مشکل است.
دلایل زیاد بودن گاز کولر ماشین
زیاد بودن گاز کولر خودرو معمولاً به‌دلیل خطای انسانی یا استفاده از تجهیزات نامناسب در هنگام شارژ سیستم تهویه اتفاق می‌افتد. این مشکل نه‌تنها عملکرد سیستم را مختل می‌کند، بلکه می‌تواند به قطعات اصلی مانند کمپرسور نیز آسیب وارد کند. در این بخش به مهم‌ترین دلایل زیاد بودن گاز کولر ماشین می‌پردازیم:
یکی از شایع‌ترین دلایل، شارژ دستی و بدون ابزار دقیق توسط افراد غیرمتخصص است. بسیاری از تعمیرکاران بدون استفاده از گیج فشار یا دستگاه شارژ خودکار، مقدار گاز را به صورت تقریبی وارد سیستم می‌کنند که اغلب منجر به پر شدن بیش از حد مخزن می‌شود.برخی از دستگاه‌های ارزان‌قیمت یا فرسوده دقت لازم در اندازه‌گیری فشار را ندارند. استفاده از چنین تجهیزات غیراستاندارد باعث خطای اندازه‌گیری و در نتیجه شارژ بیش از حد گاز می‌شود.
هر خودرویی با توجه به نوع سیستم تهویه و ظرفیت کمپرسور، به مقدار مشخصی از گاز (مثلاً R134a) نیاز دارد. استفاده از مقدار یا نوع نامناسب گاز باعث بروز اختلال در عملکرد و در نهایت فشار بیش از حد در سیستم می‌شود.برخی افراد تصور می‌کنند که هرچه گاز بیشتری در کولر باشد، سرمایش آن بهتر خواهد بود. این باور غلط منجر به شارژ اضافی و در نهایت فشار بیش از حد به سیستم تهویه می‌شود.پس از تعمیر یا تعویض قطعات سیستم کولر، در صورتی که مراحل وکیوم و نشت‌یابی به درستی انجام نشود و گاز بدون محاسبه دقیق وارد شود، احتمال شارژ اضافی وجود دارد.
عوارض و آسیب‌های زیاد بودن گاز کولر
زیاد بودن گاز کولر خودرو ممکن است در ابتدا مشکلی جدی به نظر نرسد، اما در واقع می‌تواند آسیب‌های جدی و پرهزینه‌ای به سیستم تهویه وارد کند. در سیستم‌های سرمایشی خودرو، مقدار گاز باید دقیق و متناسب با ظرفیت طراحی‌شده باشد. هرگونه انحراف از این مقدار به‌ویژه شارژ بیش از حد، به شکل‌های مختلفی باعث اختلال در عملکرد می‌شود. در ادامه به مهم‌ترین آسیب‌ها و عوارض زیاد بودن گاز کولر می‌پردازیم:
زیاد بودن گاز باعث افزایش غیرعادی فشار در لوله‌ها و کمپرسور می‌شود. این فشار می‌تواند منجر به فعال شدن سوئیچ فشار بالا شود و در موارد شدید، به ترکیدگی شیلنگ‌ها یا نشت گاز بیانجامد.کمپرسور قلب سیستم تهویه است و وظیفه فشرده‌سازی گاز را بر عهده دارد. هنگامی که گاز بیش از اندازه در سیستم وجود دارد، فشار اضافی به کمپرسور وارد شده و باعث داغ شدن، کاهش عمر و حتی سوختن آن می‌شود. تعویض کمپرسور معمولاً هزینه‌بر است.
بر خلاف تصور بسیاری، زیاد بودن گاز منجر به سرمایش بیشتر نمی‌شود. در واقع، گاز اضافی مانع تبخیر صحیح در اواپراتور می‌شود و در نتیجه خروجی هوا به اندازه کافی خنک نخواهد بود. این حالت باعث عملکرد ضعیف کولر در روزهای گرم می‌شود.با بالا رفتن فشار، سیستم به‌طور خودکار کمپرسور را خاموش می‌کند تا از آسیب جلوگیری شود. این قطع و وصل مداوم باعث ناپایداری در عملکرد کولر و افزایش مصرف برق خودرو می‌شود.فشار بیش از حد ناشی از گاز اضافی می‌تواند به مرور به شل شدن یا ترک خوردن اتصالات، شیلنگ‌ها و قطعات فلزی منجر شود و سیستم را در معرض نشتی گاز قرار دهد.
تفاوت بین کم بودن و زیاد بودن گاز کولر
برای اینکه سیستم تهویه مطبوع خودرو به‌درستی و با بازده بالا کار کند، میزان گاز موجود در مدار باید در حد تعادل و مطابق با استاندارد کارخانه سازنده باشد. هم کم بودن و هم زیاد بودن گاز می‌تواند عملکرد کولر را دچار اختلال کند. با این حال، علائم و پیامدهای هر یک از این مشکلات متفاوت است. در این بخش به بررسی تفاوت‌های کلیدی بین این دو حالت می‌پردازیم:
عملکرد سرمایشی
کم بودن گاز: سرمایش ضعیف یا عدم سرمایش کامل، خروج باد گرم یا نیمه‌خنک از دریچه‌ها.
زیاد بودن گاز: سرمایش غیر یکنواخت یا ناپایدار، کاهش راندمان به دلیل تبخیر ناقص گاز.
فشار داخل سیستم
کم بودن گاز: فشار داخل سیستم پایین‌تر از حد نرمال است که باعث می‌شود کمپرسور بیشتر کار کند و زودتر مستهلک شود.
زیاد بودن گاز: فشار بالا در سیستم که باعث می‌شود کمپرسور بیش از حد تحت فشار قرار گیرد و حتی سوئیچ فشار بالا فعال شود.
عملکرد کمپرسور
کم بودن گاز: کمپرسور ممکن است به‌طور پیوسته کار کند تا سرمایش لازم را تأمین کند.
زیاد بودن گاز: کمپرسور به‌طور مکرر روشن و خاموش می‌شود و در معرض خطر سوختن یا آسیب جدی قرار می‌گیرد.
نشانه‌های فیزیکی
کم بودن گاز: احتمال وجود حباب در شیشه بازدید (در سیستم‌هایی که دارای شیشه بازدید هستند)، صدای سوت یا نشت در سیستم.
زیاد بودن گاز: صدای سنگین یا غیرعادی از کمپرسور، بخار یا رطوبت در خروجی دریچه‌های کولر.
خطرات احتمالی
کم بودن گاز: کاهش بازدهی سیستم و افزایش مصرف سوخت در اثر کار زیاد کمپرسور.
زیاد بودن گاز: ترکیدگی شیلنگ‌ها، آسیب به کمپرسور و نشت گاز در اثر فشار زیاد.
چگونه گاز کولر را به میزان استاندارد برگردانیم؟
اگر تشخیص داده شود که گاز کولر خودرو بیش از حد استاندارد شارژ شده است، برای جلوگیری از آسیب به سیستم تهویه باید مقدار آن به حالت نرمال برگردانده شود. این کار باید با دقت، تجهیزات تخصصی و توسط فرد ماهر انجام شود. در ادامه مراحل و نکاتی که برای برگرداندن گاز کولر به میزان استاندارد لازم است آورده‌ایم:
مهم‌ترین و اولین قدم، مراجعه به یک تعمیرکار یا مرکز تخصصی کولر خودرو است. استفاده از ابزار دقیق مانند گیج فشار و دستگاه وکیوم برای بررسی فشار سیستم ضروری است و فقط در مراکز مجهز در دسترس است.تکنسین با استفاده از گیج فشار مخصوص سیستم تهویه خودرو، فشار سمت فشار بالا (High Pressure) و فشار پایین (Low Pressure) را بررسی می‌کند. از طریق این اندازه‌گیری، می‌توان مشخص کرد که چه مقدار از گاز باید تخلیه شود.
برای مشاهده محصول گیج فشار ولیو مدل منیفولد سرویس VMG-2-R22-B کلیک کنید.
در صورت تشخیص زیاد بودن گاز، تکنسین با استفاده از دستگاه تخلیه یا ریکاوری، مقدار اضافی گاز را به‌صورت کنترل‌شده از سیستم خارج می‌کند. این کار نباید به صورت دستی یا بدون ابزار انجام شود، چرا که می‌تواند خطرناک باشد یا به سیستم آسیب برساند.پس از تخلیه مقدار اضافی، دوباره فشار سیستم بررسی می‌شود. در صورت نیاز، گاز به مقدار مناسب و دقیق شارژ می‌شود تا سیستم تهویه با عملکرد بهینه کار کند.پس از تنظیم گاز، لازم است سیستم از نظر نشتی، عملکرد کمپرسور و سرمایش بررسی شود تا از سلامت کامل آن مطمئن شد.
برای مشاهده محصول گیج فشار ولیو مدل VRM2-B-0401 کلیک کنید.
مقدار مجاز گاز کولر خودرو چقدر است؟
برای عملکرد صحیح سیستم تهویه مطبوع خودرو، شارژ گاز باید به‌طور دقیق و مطابق با استاندارد کارخانه سازنده انجام شود. هر خودرویی ظرفیت مشخصی برای گاز کولر دارد که بر اساس نوع سیستم تهویه، حجم کمپرسور و مدل خودرو تعیین می‌شود. پر یا خالی بودن بیش از حد این گاز می‌تواند منجر به اختلال عملکرد یا حتی آسیب‌های جدی به سیستم کولر شود.
مقدار گاز در خودروهای مختلف چقدر است؟
مقدار گاز مورد نیاز کولر در خودروها متفاوت است، اما معمولاً بین 350 تا 850 گرم گاز مبرد (مانند R134a یا R1234yf) بسته به نوع خودرو، متغیر است.
برای مثال:
خودروهای سبک شهری معمولاً بین 400 تا 600 گرم گاز نیاز دارند.
خودروهای بزرگ‌تر، کراس‌اوورها یا SUVها ممکن است تا 800 گرم یا بیشتر گاز لازم داشته باشند.
خودروهای دارای سیستم تهویه دوگانه (Dual AC) معمولاً گاز بیشتری مصرف می‌کنند.
رعایت دقیق مقدار مجاز گاز کولر نه تنها باعث عملکرد بهتر و سرمایش مطلوب می‌شود، بلکه از آسیب دیدن کمپرسور، افزایش فشار و نشت گاز نیز جلوگیری می‌کند. مقدار کمتر از حد استاندارد باعث افت سرمایش و کار زیاد کمپرسور می‌شود و مقدار بیشتر از حد مجاز، فشار سیستم را افزایش می‌دهد و در درازمدت منجر به خرابی‌های پرهزینه خواهد شد.در نتیجه، توجه به مقدار مجاز گاز کولر خودرو یکی از اصول کلیدی در نگهداری صحیح سیستم تهویه مطبوع است. همیشه از خدمات شارژ گاز در مراکز معتبر و با دستگاه‌های دقیق استفاده کنید تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود.
جمع‌بندی
سیستم تهویه مطبوع خودرو برای عملکرد بهینه نیازمند تعادل دقیق در میزان گاز مبرد است. زیاد بودن گاز کولر برخلاف تصور عموم نه تنها باعث سرمایش بیشتر نمی‌شود، بلکه می‌تواند کارایی سیستم را کاهش داده و به قطعات مهمی مثل کمپرسور آسیب بزند. این وضعیت با علائمی مانند کاهش سرمایش، روشن و خاموش شدن مکرر کمپرسور، صدای غیرعادی و فشار بالای سیستم قابل شناسایی است.
علت اصلی این مشکل معمولاً شارژ غیر استاندارد توسط افراد غیرمتخصص یا استفاده از تجهیزات نادقیق است. در صورت بروز این مشکل، مراجعه به مراکز تخصصی برای تخلیه گاز اضافی و تنظیم مجدد آن ضروری است. همچنین آگاهی از مقدار دقیق گاز مورد نیاز خودروی شما و استفاده از خدمات شارژ گاز بر اساس استانداردهای سازنده می‌تواند از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کند.
در نهایت توصیه می‌شود برای نگهداری و شارژ کولر خودرو همیشه از تعمیرکاران حرفه‌ای و تجهیزات مناسب استفاده کنید تا عملکرد سیستم تهویه بهینه باقی بماند و از هزینه‌های احتمالی ناشی از خرابی قطعات جلوگیری شود.
